I avashtë dhe i pandalshëm

Tharmi është një organizëm i gjallë, një katalizator që aktivizon miellin, ujin dhe ajrin. Brenda këtyre materieve të qeta, ai zgjon potencialin e fshehur për të bashkëvepruar dhe për t’u bërë diçka tjetër: brumë, më pas bukë, simite, kifle dhe forma të tjera ushqimi. Ky proces transformimi, i pandryshuar për mijëra vjet, dikur besohej të ishte një formë magjie. Në mënyrë të ngjashme, migrantët aktivizojnë dhe riformësojnë jetët e tyre në shoqëritë perëndimore, jo vetëm duke u përshtatur me realitete të reja socio-ekonomike, por edhe duke i ndikuar dhe ndryshuar ato me heshtje dhe qëndrueshmëri. Në rastin e punëtorëve të furrave të bukës të shpërndarë nëpër Perëndim, të bërit e bukës ndërthuret me punën për të ndërtuar të ardhmen, për veten dhe për komunitetet që ajo punë ushqen.

Në këtë ekspozitë të komisionuar, Kemil Bekteši merr tharmin si pikënisje për të reflektuar mbi punën, migrimin dhe qëndrueshmërinë. Ky reflektim buron nga një vend thellësisht personal: babai i tij, Ruzmir Bekteši, është bukëpjekës, puna e të cilit ka mundësuar rrugëtimin artistik të Kemilit. Përmes veprës së tij, Kemili i jep zë të atit, dhe përmes tij, të gjithë atyre që me punën e tyre të padukshme krijojnë kushtet për art dhe mbijetesë. Të rrënjosura në histori personale, veprat e ekspozitës e drejtojnë vështrimin drejt kushteve të punës së kosovarëve të shpërndarë në Perëndim– jo si stereotip, por si punëtorë, si artistë, si individë që jetojnë në mes të dy botëve. Sot, vlerësohet se rreth një e treta e personave të lindur në Kosovë jetojnë jashtë saj. Klisheja e bukëpjekësit kosovar që zotëron ose punon në një furrë është një stereotip i përhapur në Ballkan, shpesh i theksuar pa reflektim. Këtu, Kemil Bekteši e merr pikërisht këtë klishe dhe e përmbys, duke nxjerrë në pah çfarë fshihet nën të.

I avashtë dhe i pandalshëm prezanton një seri instalacionesh në proces, të realizuara nga struktura çeliku, nga të cilat brumi rritet ngadalë, në heshtje. Metali i ftohtë, industrial dhe steril, një standard i kuzhinave profesionale, shndërrohet në kornizë për diçka të butë, të ngrohtë dhe të gjallë. Brumi vazhdon të fryhet në vetvete, duke e transformuar instalacionin gjatë kohëzgjatjes së ekspozitës. Ngadalë. Pandalur. Rreth këtyre skulpturave janë Hartat 001—004, vizatime në mur të disa hartave gjysmë-abstrakte. Këto harta Kemili i ka prodhuar bazuar në qytetet ku ka punuar së fundmi, Berlin, Sarajevë, Ljubljanë, New York, gjithmonë duke shkuar drejt Perëndimit. Në secilin qytet ai ka vizituar çdo furrë të bukës në pronësi të kosovarëve, duke shënuar dhe lidhur koordinatat mes tyre. Ky akt kartografik lexohet si një formë pelegrinazhi urban dhe diasporik, një akt që na mundëson për të ndërtuar lidhje me rrënjët tona, larg prej shtëpisë. Hapësira e galerisë përshkohet nga një murmurimë e vazhdueshme, një vepër zanore e regjistruar në vendin e punës së Ruzmir Bektešit. GGM21 përqon tingullin e makinës që përzien brumin, të cilën babai i tij e ndez çdo mëngjes në orën 2:00. Kur furra hapet, makina, dhe Ruzmiri, kanë orë të tëra që punojnë, të padukshëm dhe të padëgjuar. Në hapësirën ekspozuese, kjo murmurimë e ulët shndërrohet në zërin e asaj pune (punëtori) të padukshme.

Së bashku, këto vepra flasin për migrimin, transformimin dhe fermentimin si metafora e metodologji të jetesës. Ashtu si mikroskopi zbulon se fermentimi nuk është magji, por punë, në të njëjtën mënyrë, instalacionet e Kemilit e nxjerrin në dritë procesin e ngadaltë e të akumuluar që formëson jetën në diasporë: këmbënguljen ndër breza, kujdesin dhe qëndrueshmërinë.

Kuruar nga Bojan Stojčić