To feel your mood like the weather

Gjatë dy dekadave të fundit, praktika fotografike e Blerim Racajt është zhvilluar në forma të ndryshme që i rezistojnë kufizimeve. Ajo që në punën e tij të hershme dukej se i ngjasonte gjuhës së portreteve, tani më shumë anon nga diçka skulpturore, madje edhe arkitekturore. Në këto imazhe, forma nuk e kornizon vetëm realitetin, ajo e thellon atë, dhe nganjëherë edhe e tret atë tërësisht. 

Një pjesë e madhe e ekspozitës buron nga pesë projektet kyçe: Kosovars (Kosovarët), Indecisive Moment (Moment Pavendosshmërie), Ephemeral Notes (Shënime Kalimtare), Vend, dhe Rruga B. Në serinë Kosovarët, të nisur në 2005, Racaj kthen fokusin e tij te ndryshimi i topografisë kulturore të Kosovës së pasluftës. Këto imazhe shmangin romantizmin dhe editorializimin e dukshëm, duke ofruar në vend të këtyre një regjistër vizual të transformimit shoqëror. Ngjashëm përsiatëse, seria Indecisive Moment fokusohet në pasigurinë dhe mëdyshjet e rinisë kosovare, derisa gjenden në prag të moshës madhore. Fotografuar në bardh e zi, vepra zë çaste kalimtare dhe intime të ngarkuara me çiltërsi. Ephemeral Notes e vazhdon këtë eksplorim, duke përdorë peizazhin si vegël retorike për të iniciuar një bisedë subjektive mes të tashmes dhe të kaluarës. Këtu, vetë toka bëhet një regjistër i emocionit dhe kujtesës. Pyetjet lidhur me përkatësinë: e kujt, e cilit vend, e cilës histori, janë qendrore në serinë Vend. Në këtë punë, Racaj gjurmon konturat e identitetit përgjatë brezave të diasporës kosovare në Londër. Imazhet janë përplot me tension dhe butësi, duke kapur kështu jo vetëm subjektet dhe mjedisin rreth tyre, por edhe atmosferën e mallit që i rrethon. Ai është veçanërisht i ndjeshëm ndaj mënyrës se si Mbretëria e Bashkuar, Kosova dhe hapësirat e ndërmjetme mes tyre janë të ndërtuara dhe kodifikuara përmes kulturës vizuale. Për dallim, Rruga B paraqet një lagje në rritje dhe me plot gjallëri në Prishtinë me kafenetë, baret, studiot e modës dhe palestrat e saj. Në vend të dokumentimit të arkitekturës dhe dizajnit, Racaj fokusohet në ndërveprimin delikat mes njerëzve dhe mjedisit të tyre urban dhe si jeta e përditshme lë shenjën e saj në hapësirë dhe anasjelltas. 

Të gjitha këto punë lidhen së bashku nga një seri e imazheve të shpërndara gjatë tërë ekspozitës të cilat artisti i quan imazhe të ndërmjetme. Ato janë fotografi të bëra në Londër, gjatë udhëtimeve të ndryshme në Kosovë, vizitave te vëllai në Antwerp, apo udhëtimeve të punës në Spanjë. Ndryshe nga projektet e tij më të strukturuara, këto imazhe janë bërë gati pavetëdijshëm, dhe në shumë aspekte janë të kundërta nga qasja e tij e zakonshme. Ato e thyejnë ritmin e ekspozitës aq sa për të na kujtuar se jo krejt kuptimet krijohen qëllimisht, dhe se disa shfaqen në periferi, në heshtje, apo në shikimin kalimtar. 

Mjetet e tij të punës pasqyrojnë ndjeshmërinë e tij. Racaj ka punuar me gjithçka prej kamerave të formatit të gjerë dhe të mesëm deri te DSLR-të, kamerat kompakte digjitale, dhe së fundmi, kamerën e telefonit. Shumë prej këtyre imazheve të ndërmjetme janë bërë me telefonin e tij, shpesh në transit, në çaste të pangarkuara nga përgatitja. Në një mënyrë mjetet e tij të punës pasqyrojnë kufizimet e jetës moderne. Sot, ne formohemi po aq nga impulsi artistik sa nga limitet e bagazhit të aviokompanive. Kur nuk mund të udhëtosh me arsenalin e plotë të pajisjeve pa paguar shtesë, kamera e telefonit bëhet jo vetëm e domosdoshme, por edhe instrument i intuitës. 

Ajo që bashkon tërë veprën e Racajt është një ndjeshmëri skulpturore, që kujton artistët si Thomas Demand dhe Jeff Wall. Por për dallim nga Demand që ndërton modele të përpikta për t’i fotografuar, apo Wall që inskenon peizazhe mitike dhe kinematografike, Racaj punon me vetitë e reales, duke i abstraktuar ato aq sa për t’i hapur ndaj interpretimit. Ngjyrat dhe format nuk janë asnjëherë vetëm formale, ato janë simbolike, të ngarkuara emocionalisht dhe përplot fantazma.

Si artist që jeton në Londër me rrënjë në Kosovë, Racaj zë një hapësirë të ndërmjetme, njëkohësisht i vendit dhe i huaj. Ai sjell këtë vetëdije të dyfishtë në punën e tij, ku kuadrimi bëhet  i stërhollë, i qëllimshëm dhe gjithmonë i vëmendshëm. Punët në ekspozitë nuk ofrojnë një narrative të vetme, por përkundrazi një varg pohimesh vizuale. Fotografitë e tij ngelin në të tashme, duke na kërkuar që të shikojmë, dhe pastaj të shikojmë sërish. 

Kuruar nga Bardhi Haliti 

*Titulli i ekspozitës To feel your mood like the weather është huazuar nga kënga Lift You nga Moin (feat. Sophia Al-Maria)